1.ขนาดและมิติของท่อเหล็กกล้า ( Steel Pipe Size and Dimensions )
เมื่อกล่าวถึงขนาดและมิติของท่อเหล็กกล้า ความหมายในทางปฎิบัติจะครอบคลุมถึงทั้งทั้งท่อเหล็กกล้าคาร์บอน ( carbon steel pipe ) และท่อเหล็กกล้าผสม ( alloy steel pipe ) แต่จะไม่ครอบคลุมถึงท่อเหล็กกล้าไร้สนิม ( stainless steel pipe )
มาตรฐานที่กำหนดขนาดและมิติท่อเหล็กกล้ามีดังนี้
มาตรฐานของประเทศสหรัฐอเมริกา
กำหนดขนาดของท่อเหล็กกล้า ด้วย มาตรฐาน ASME B 36.10 โดยระบุขนาดท่อด้วยค่า Nominal Pipe Size ( NPS ) ซึ่งมีข้อสังเกตคือ ท่อขนาดตั้งแต่ 14 นิ้วขึ้นไป NPS จะมีค่าเท่ากับเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอก ส่วนท่อขนาดเล็กกว่า 14 นิ้วนั้น NPS มีค่าไม่เท่ากับเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอกของท่อ เช่น ท่อ NPS 14 เป็นท่อที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอก 4.5 นิ้ว เป็นต้น
ASME B 36.10 ครอบคลุมขนาดท่อเหล็กกล้าคาร์บอน ( carbon steel pipe ) และท่อเหล็กกล้าผสม ( all steel pipe ) แต่ไม่ครอบคลุมขนาดของท่อเหล็กกล้าไร้สนิม ( stainless steei pipe )
ASME B 36.10 กำหนดค่าความหนาของผนังท่อไว้หลายๆๆ ค่า เพื่อให้เลือกใช้งานได้เหมาะสมกับแต่ละประเภท
ความหนาของผนังท่อถูกกำหนดไว้ดังนี้
– กำหนดด้วย Schedule numbers ( Sch ) Schedule numbers ที่กำหนดไว้คือ Sch,5,10,20,30,40,60,80,100,120,140 และ 160 โดยความหนาของผนังท่อจะมากขึ้นตามค่า Schedule Numbers ที่สูงขึ้น ท่อต่างขนาดกันที่มี Schedule Numbers เดียวกัน ส่วนใหญ่จะมีความแตกต่างกัน โดยท่อขนาดใหญ่มักจะมีความหนามากกว่า
– กำหนดด้วย Weight Class เป็นมาตรฐานความหนาผนังท่อที่ถูกกำหนดขึ้นในยุคที่ใช้ระบบ Iron Pipe Size ( IPS ) ซึ่งยังคงใช้งานมาจนถึงปัจจุบัน ความหนาของผนังท่อถูกกำหนดไว้ 3 Standard ( STD ), Extra String ( XS ) และ Double Extra Strong (XXS )
มาตรฐานของประเทศญี่ปุ่น
ประเทศญี่ปุ่นได้กำหนดขนาดของท่อเหล็กกล้าด้วยค่า Nominal Diameter ( ND ) ตามมาตรฐาน JIS ซึ่งแยกแยะวิธีการเรียกท่อเป็นมิลลิเมตรและเป็นนิ้ว โดยใช้อักษร “A” แต่ท้ายขนาดท่อที่ระบุเป็นมิลลิเมตร และใช้อักษร ” B ” ต่อท้ายขนาดที่ระบุเป็นนิ้ว ตัวอย่าง เช่น ท่อ “ND 100A” หรือ ท่อ “ND 4 B” เป็นชื่อเรียกท่อขนาดเดียวกันคือท่อที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางภายนอก 114.3 mm ส่วนความหนาของผนังท่อถูกกำหนดไว้ด้วย Schedule Numbers 5,10,20,30,40,60,80,100,120,140 และ 160 มาตรฐานขนาดท่อเหล็กกล้าที่ใช้งานอย่างกว้างขวาง ได้แก่ JIS G 3452, G 3454, G 3455, G 3458, G 3460
เป็นที่น่าสังเกตว่ามาตรฐาน ASME และ JIS กำหนดขนาดและความหนาของท่อเทียบเท่ากัน แต่ขนาดและความหนาของท่อที่เทียบเท่ากันนั้นมีค่าแตกต่างกันอยู่บ้าง ดั้งนั้นหากมีความจำเป็นต้องใช้งานท่อของทั้งสองมาตรฐานร่วมกัน จะต้องระมัดระวังความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นจากความแตกต่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องของการประกอบท่อด้วยหน้าแปลน ( flange connection )
2.ขนาดและมมิติของท่อเหล็กกล้าไร้สนิม ( Stainless Steel Pipe Sizes and Dimensions )
มาตรฐานของประเทศสหรัฐอเมริกา
มาตรฐาน ASME B 36.19 กำหนดขนาดและมิติของท่อเหล็กกล้าไร้สนิมด้วยค่า Nominal Pipe Size ( NPS ) เช่นเดียวกับท่อเหล็กกล้า ส่วนความหนาของผนังท่อถูกกำหนดไว้คือ Sch 5S, 10S, 30S, 40S, 60S, และ 80S ซึ่งอักษร S ถูกกำหนดขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เบื่องต้นที่จะใช้เป็นอักษรย่อของ Stainless อย่างไรก็ตามภายหลังถูกนำมาใช้ในการระบุความหนาของท่อที่ทำจากวัสดุอื่นด้วย
มาตรฐานของประเทศญี่ปุ่น
มาตรฐาน JIS G 3459 ได้กำหนดขนาดและมิติของท่อเหล็กกล้าและมิติของท่อเหล็กกล้าไร้สนิมด้วยค่า Nominal Diameter ( ND ) เช่นเดียวกับท่อเหล็กกล้า ส่วนความหนาของผนังท่อถูกกำหนดไว้คือ Sch 5S,10S,20S,40,80,120, และ 160
หากมี่ความจำเป็นต้องใช้งานท่อของมาตรฐาน ASME และ JIS ร่วมกันจะต้องระมัดระวังความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นจากความแตกต่างของทั้งสองมาตรฐาน